تداوم اختلاف گازی ایران و تركمنستان، عشق آباد بازنده بزرگ قطع مبادله گازی با تهران
حراج كن: تهران- ایرنا- اختلاف گازی ایران و تركمنستان كه از ابتدای سال 2017 میلادی با قطع صادرات گاز این كشور به ایران، به اوج خود رسید، بعد از گذشت حدود یك سال، همچنان پابرجا مانده و با عنایت به نتیجه بخش نبودن مذاكرات، به نظر می رسد در آینده نزدیك پرونده این اختلاف به دیوان داوری بین المللی ارجاع شود.
به گزارش حراج كن به نقل از ایرنا، ایران و تركمنستان از اواخر سال 2016 میلادی وارد مناقشه گازی شدند كه در نهایت در اول ژانویه سال 2017 (11 دی 1396) به قطع كامل صادرات گاز تركمنستان به ایران به بهانه طلب گازی منجر گردید.
تهدید به قطع صادرات گاز به ایران، ابزاری است كه در سال های گذشته، تركمنستان بارها از آن بهره می گرفت و با استفاده از آن می توانست به ایران فشار آورده و مبلغ گاز صادراتی به ایران را افزایش دهد.
اما در اول ژانویه سال 2017 سیر تحولات، طبق پیش بینی عشق آباد پیش نرفت و بدین ترتیب ایران نه از قطع گاز تركمنستان دچار مشكل شد و نه به سراغ التماس به این دولت برای وصل دوباره گاز رفت.
در واقع، در سال های گذشته با عنایت به نیاز مناطق شمالی و شمال شرقی كشور به واردات گاز از تركمنستان، تهران تلاش می كرد رضایت این كشور را برای تضمین تامین گاز این مناطق جلب كند.
اما به پشتوانه افزایش تولید گاز در پارس جنوبی و تكمیل شبكه انتقال گاز كشور در دولت یازدهم، نیاز به واردات گاز به تركمنستان برطرف شده بود، ازاین رو بعد از قطع گاز تركمنستان از ابتدای سال 2017، ایران اعلام نمود كه بازنده این ماجرا، تركمنستان خواهد بود و ما نیاز اضطراری به گاز این كشور نداریم.
** ماجرای طلب 1. 5 میلیارد دلاری تركمنستان
تركمنستان در حالی خواهان طلب 1. 5 تا 1. 8 میلیارد دلاری از ایران بابت صادرات گاز در سال های 86 و 87 شده است كه ایران آن را قبول نداشته و خواهان ارجاع مبحث به داوری بین المللی است.
در دی ماه 1386 كه سرمای زمستان به اوج خود رسید و بیش از 20 استان كشور با افت شدید دمای هوا و یخبندان مواجه گشتند، تركمنستان از این فرصت، سوءاستفاده و اعلام نمود كه قیمت گاز صادراتی خود به ایران را 9 برابر بالا برده و از 40 دلار به ازای هر هزار مترمكعب به 360 دلار بالا می برد.
دولت وقت ایران، به هر دلیلی در آن مقطع زمانی با این درخواست تركمنستان موافقت می كند و بدین ترتیب بر مبنای محاسبات تركمن ها، طلبی حدود 1. 5 تا 1. 8 میلیارد دلار به حساب ایران نوشته می گردد.
البته با گذشت زمان و بعد از افت قیمت گاز در بازارهای جهانی، قیمت گاز صادراتی این كشور به ایران كاسته می شود كه همچنان ادامه دارد.
زمانی كه ایران آماده پرداخت بدهی گازی تركمنستان می شود، تحریم ها شدت یافته و مراودات بانكی قطع می گردد و بدین ترتیب روند پرداخت بدهی به این كشور بلاتكلیف باقی می ماند.
پس از استقرار دولت یازدهم، ایران به صورت ماهانه اقدام به تسویه بدهی گازی خود به تركمنستان كرده و ازاین رو مبلغ دیگری به این طلب افزوده نمی گردد.
** برگ برنده ایران در دعوای گازی با تركمنستان
مهم ترین برگ برنده ایران در دعوای گازی با تركمنستان، افزایش تولید گاز و تكمیل شبكه انتقال گاز بخصوص خط لوله نكا - دامغان بود.
ساخت خط لوله دامغان به نكا با دستور ویژه وزیر نفت جمهوری اسلامی ایران بعد از آخرین دور بدعهدی صادراتی شركت گاز تركمنستان روند سریع تری به خود گرفت.
خط لوله انتقال گاز دامغان - نكا از سال 1386 و بعد از قطع گاز وارداتی از تركمنستان در دستور كار قرار گرفت اما با وجود حساسیت بالا در دوره های گذشته پیشرفت مطلوبی نداشت.
تا زمان روی كار آمدن دولت یازدهم این طرح به دلایلی همچون افزایش طلب پیمانكار و نبود لوله متوقف بود، ولی بعد از بررسی های كارشناسی و برگزاری جلسه با پیمانكار و شركت های تولید لوله، بار دیگر شاهد آغاز عملیات اجرایی آن شدیم.
در دولت یازدهم بعد از آشكار شدن تمایل شركت گاز تركمنستان به بدعهدی در فرایند صادرات گاز به ایران، اجرای این خط لوله با دستور ویژه وزیر نفت به صورت جدی دنبال شد.
مسیر این خط لوله راهبردی از حوالی قوشه دامغان به صورت انشعاب از كیلومتر 250 خط انتقال گاز 48 اینچ دوم شمال - شمال شرق آغاز و بعد از عبور از شهرهای كیاسر، ساری و نكا، ضمن تقویت سیستم انتقال گاز از جنوب به شمال كشور، سبب پایدارسازی شبكه گازرسانی و كاهش مخاطرات اقتصادی، سیاسی و اجتماعی ناشی از كمبود گاز در استان های شمالی كشور می گردد.
** بی نیازی ایران به گاز تركمنستان
ایران اكنون با افزایش تولید روزانه گاز بیش از 700 میلیون مترمكعب گاز، نیاز چندانی به واردات گاز برای رفع نیازهای ضروری ندارد.
در واقع، تهران با هدف افزایش حضور در بازار منطقه ای انرژی و گسترش تعامل حسنه با همسایگان، همچنان كوشیده است كه قرارداد واردات گاز از تركمنستان را حفظ كند.
ایران به پشتوانه افزایش سرشار تولید گاز از پارس جنوبی و هم گسترش شبكه گازرسانی در همه مناطق كشور، از قدرت چانه زنی فراوانی برخوردار شده است، ازاین رو هیچ كشوری قادر نیست از قطع گاز بعنوان تهدیدی علیه ایران استفاده نماید.
ایران با تكمیل خطوط در دست ساخت انتقال گاز دامغان به نكا و گیلان به مازندران، توانست به راحتی و بدون نگرانی از افت فشار، گاز مناطق شمالی و شمالی شرقی كشور را تامین كند.
** شرط ایران برای از سرگیری واردات گاز از تركمنستان
حمیدرضا عراقی معاون وزیر نفت پیش از این در گفت وگو با خبرنگار ایرنا درباره شرط ایران برای از سرگیری واردات گاز از تركمنستان اظهار داشته بود: اگر تركمنستان قیمت گاز را در آینده پایین بیاورد، از این كشور گاز می خریم، در صورت عدم موافقت عشق آباد با درخواست های ما، از اقدام این كشور در قطع گاز به دیوان داوری بین المللی شكایت خواهیم كرد.
وی تاكید كرده بود: اگر آنها در باره درخواست هایی كه ما داریم، حاضر به مذاكره شده و آن را بپذیرند، به دیوان داوری نمی رویم اما اگر نپذیرند، مبحث به دیوان داوری ارجاع داده می گردد.
عراقی درباره دریافت جریمه از تركمنستان بابت قطع یكباره گاز در فصل زمستان هم تصریح كرده بود: ما نظرات خویش را در این باره مطرح كرده ایم.
مدیرعامل شركت ملی گاز درباره رقم جریمه اظهار داشته بود: رقم آن را فعلا نمی گردد اعلام نمود.
**شكایت تركمنستان از ایران
پایگاه خبری دولتی 'آلتین عصر' تركمنستان در اواخر ماه دسامبر سال قبل میلادی (اوایل آذر 96) گزارش داد كه تركمنستان از ایران به دادگاه دیوان داوری لاهه شكایت نمود.
به گفته «مئراد آرچایف»، رئیس 'تركمن گاز'، (شركت گاز دولتی تركمنستان)، در نشست هیات دولت این كشور در عشق آباد اعلام گردید كه مذاكرات با ایران بر سر بدهی گاز این كشور ناموفق بوده است.
آرچایف اظهار داشت: «طرف ایرانی ما پیشنهاد كرده است كه برای حل و فصل اختلاف گازی به دیوان داوری متوسل شویم. »
«قربان قلی بردی محمداف»، رئیس جمهوری تركمنستان، هم فرمانی برای رسیدگی به شكایت این كشور از ایران صادر كرد.
** شكایت های گازی ایران علیه تركمنستان
پس از این كه مشخص شد مذاكرات با عشق آباد به نتیجه نمی رسد، ایران هم به دنبال شكایت گازی علیه عشق آباد برآمد كه شكایت ایران دارای چندین بخش است.
قیمت بالای گاز، قطع بی خبر گاز از اول ژانویه سال 2016 و كیفیت پایین گاز تركمنستان، محورهای شكایت گازی ایران علیه تركمنستان را تشكیل می دهند.
تركمن ها بر مبنای ادعاهای خود، مدعی دریافت بیش از 1. 5 میلیارد دلار از ایران هستند، در مقابل ایران هم بر مبنای شكایت های خود، خواهان دریافت مبلغ مشابهی بعنوان طلب و جبران خسارت است.
** تركمنستان بازنده بزرگ قطع مبادله گازی با ایران
ایران با قرارداد خریداری روزانه 35 تا 40 میلیون مترمكعب گاز، بعنوان بزرگترین مشتری گاز تركمنستان به حساب می آید كه از 20 سال قبل تابحال اقدام به واردات گاز از این كشور كرده است، البته میانگین واردات گاز ایران از این كشور در عمل، 5 تا 10 میلیون مترمكعب در روز بوده است.
به علت مسیر كوتاه خط لوله صادرات گاز تركمنستان به ایران، صادرات گاز این كشور به ایران با كمترین هزینه انجام می شود، اما سایر مشتریان گازی این كشور، مزیت های ایران را دارا نیستند.
چین، اروپا و پاكستان مشتریان جدید گاز تركمنستان به شمار می روند كه صادرات گاز به آنها به علت نیاز به خط لوله طولانی چند هزار كیلومتری، هزینه سنگینی را به دنبال دارد.
ایران با قطع واردات گاز از تركمنستان توانست با شتاب بخشیدن به ساخت خط لوله های دامغان به نكا و گیلان به مازندران، در مدت چند ماه، نیاز نواحی شمالی كشور را رفع كند.
همچنین ایران در كوتاه مدت، اولویت تامین گاز در مناطق مورد نیاز را به بخش خانگی داد و سوخت صنایع عمده را بجای گاز توسط سوخت مایع تامین كرد تا روزهای سرد كه البته چند هفته ای طول داشت، سپری شوند.
اما تركمنستان با این رخداد، بزرگترین و به صرفه ترین مشتری خویش را از دست داد.
**ادامه تعامل گازی، بهترین گزینه
موافقت دولت سابق با درخواست غیرمنطقی و عجیب افزایش گاز از 40 به 360 دلار برای هر یك هزار متر مكعب، چالشی را بوجود آورده كه به نظر كارشناسان تنها با مذاكره و در نهایت، ارجاع مساله به دیوان داوری حل و فصل خواهد شد.
ایران به علت هدفگذاری برای افزایش نقش در بازار انرژی منطقه، تمایل به ادامه مراودات گازی با تركمنستان دارد زیرا می تواند گاز این كشور را در آینده به پاكستان، تركیه، اروپا و یا سایر مناطق ترانزیت و یا سواپ (معاوضه) كند و از این طریق، درآمد ارزی برای كشور كسب كند.
تركمنستان هم بعنوان كشور بزرگ دارنده ذخایر گازی به تداوم قرارداد فروش گاز به ایران نیاز دارد، زیرا این كشور در منطقه آسیای میانه محصور بوده و ارتباط مستقیمی با بازارهای بزرگ مصرف گاز ندارد، و ایران بهترین مسیر برای صادرات گاز این كشور به حساب می آید.
اخبار اقتصادی ایرنا در تلگرام: IRNAeco@
اقتصام**2022*
گزارش: میثم طاهری * انتشار:
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد تداوم اختلاف گازی ایران و تركمنستان، عشق آباد بازنده بزرگ قطع مبادله گازی با تهران
نظر شما در مورد تداوم اختلاف گازی ایران و تركمنستان، عشق آباد بازنده بزرگ قطع مبادله گازی با تهران